ILMIY TADQIQOTGA OID HUJJATLAR TO’PLAMI

Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 24 iyuldagi PF-4456-son «Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash va attestatsiyadan o‘tkazish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida»gi Farmoniga (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2012 y., 30-son, 346-modda) hamda “Fan doktori ilmiy darajasini berish tartibi to‘g‘risidagi Nizom”ga muvofiq fan doktori ilmiy darajasiga talabgorlar topshirishi kerak bo‘lgan malakaviy imtihonlar mazmunini va ularni o‘tkazish tartibini belgilaydi.

Malakaviy imtihonlar ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlarni attestatsiyadan o‘tkazishning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Fan doktori ilmiy darajasiga talabgor tegishli malakaviy imtihonlarni topshirishi kerak.

O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun malakaviy imtihonlar «O‘zbekistonning eng yangi tarixi», «Chet tili» hamda dissertatsiya mavzusiga muvofiq ixtisoslik fanidan, shuningdek, fan soxaliriga ko‘ra ushbu Nizomning 4-7 bandlarida belgilangan fanlardan o‘tkaziladi. Ushbu imtihonlar yetakchi oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot muassasalari tomonidan ishlab chiqilgan hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasi (bundan keyin – O‘zR OAK) tomonidan tasdiqlangan dasturlar asosida topshiriladi.

Aniq va tabiiy fanlar sohalaridagi talabgorlar uchun «O‘zbekistonning eng yangi tarixi» fani bo‘yicha malakaviy imtihon dasturiga «Mustaqillik mafkurasi va demokratik jamiyat qurishning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy negizlari va ilmiy asoslari» fani bo‘yicha ham savollar bloki kiritiladi.

Chet tilini egallaganlik darajasi to‘g‘risidagi sertifikatga (bilim darajasi IELTSning 5,0 ballidan, TOEFLning 67 ballidan kam bo‘lmagan yoki ularga tenglashtirilgan boshqa tizimlar ballariga mos kelishi kerak) ega bo‘lgan fan doktori ilmiy darajasiga talabgorlar chet tili bo‘yicha imtihon topshirishdan ozod etiladi.

Chet el fuqarolari uchun malakaviy imtihonlar dissertatsiya mavzusiga muvofiq ixtisoslik fanidan o‘tkaziladi.

Ijtimoiy-gumanitar va iqtisodiyot fanlari sohalaridagi ilmiy darajaga talabgorlar “Mustaqillik mafkurasi va demokratik jamiyat qurishning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy negizlari va ilmiy asoslari” bo‘yicha maxsus imtihonni ham topshirishlari kerak.
Ushbu maxsus imtihon O‘zR OAK tomonidan tasdiqlangan alohida tartib asosida o‘tkaziladi.

Aniq va tabiiy fanlar xamda tibbiyot, iqtisodiyot va pedagogika fanlari sohalaridagi ilmiy darajaga talabgorlar «Matematik modellashtirish va matematik statistika asoslari» fani bo‘yicha malakaviy imtihonni ham topshirishlari kerak.

Iqtisod fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar, shuningdek, iqtisodiyot nazariyasi bo‘yicha malakaviy imtihon topshiradilar.

Pedagogika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar «Umumiy pedagogika, pedagogika va ta’lim tarixi» fanidan ham malakaviy imtihon topshiradilar.

Chet tili sifatida ingliz, fransuz yoki nemis tilidan imtihon topshirilishi mumkin. Dissertatsiya ishini bajarish uchun boshqa chet tilini bilish talab qilinadigan hollarda O‘zR OAK bilan kelishilgan holda malakaviy imtihon ana shu tildan topshirilishi mumkin.

Chet tili soxalari bo‘yicha filologiya fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun talabgorlar ikkinchi chet tili fanidan malakaviy imtihon topshiradilar.

Fan doktori ilmiy darajasiga talabgorning oliy ma’lumoti yoki nomzodlik dissertatsiyasi sohasi dissertatsiya tayyorlangan fan tarmog‘i yo‘nalishiga muvofiq bo‘lmasa, ushbu fan tarmog‘iga tatbiqan umumilmiy fan bo‘yicha, ya’ni ushbu fan tarmog‘ining asosiy mazmuni hamda umummetodologik va nazariy muammolarini yetarlicha keng qamrab oladigan fan bo‘yicha qo‘shimcha malakaviy imtihon (yoki imtihonlar) topshiriladi. Topshirilishi kerak bo‘lgan imtihonlarni O‘zR OAK belgilaydi.

Talabgorning oliy ma’lumoti sohasi dissertatsiya yoqlanayotgan fan sohasidan tubdan farq qilgan hollarda ixtisoslik bo‘yicha topshirilishi kerak bo‘lgan malakaviy imtihonlarni O‘zR OAK belgilaydi.

Qo‘shimcha umumilmiy fanlar bo‘yicha imtihonlar muayyan fan tarmog‘ida ixtisoslashgan yetakchi oliy ta’lim muassasasi uchun O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tasdiqlagan dasturlar asosida topshiriladi.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi tegishli fan sohalari bo‘yicha ilmiy-tashkiliy tuzilmalari (kafedra, bo‘lim, laboratoriya) mavjud bo‘lgan hamda yetarli ilmiy va ilmiy-pedagogik salohiyatga, shuningdek tegishli moddiy-texnik bazaga ega bo‘lgan oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot muassasalariga O‘zR OAK tomonidan beriladi.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi berilgan oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot muassasalari imtihon qabul qilish huquqi bo‘lmagan boshqa tashkilotlardan kelgan talabgorlardan ham mazkur imtihonlarni olishlari shart.

Ixtisoslik fani bo‘yicha malakaviy imtihonlar dissertatsiya himoyasi mo‘ljallangan kengashlar faoliyat ko‘rsatib turgan tashkilotlar huzuridagi malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari tomonidan qabul qilinadi.

Ixtisoslik fani bo‘yicha imtihon talabgorning nazariy va kasbiy tayyorgarligi darajasini, uning ushbu fanning shakllanishi va rivojlanishi tarixini, umumiy konsepsiyalari va metodologiya masalalarini, manbalarini, shu bilimlar tarmog‘ining asosiy nazariy va amaliy muammolarini, mavjud materialni nechog‘lik bilishini aniqlab berishi, uning ilmiy adabiyotni, shu jumladan, chet el davriy nashrlarini hamda ilmiy tadqiqotlarning zamonaviy usullarini qanchalik egallaganligini ko‘rsatib berishi lozim.

Ixtisoslik fani bo‘yicha imtihon ikki qismdan: O‘zR OAK tasdiqlagan namunaviy dastur-minimumdan hamda tegishli kafedra (bo‘lim, laboratoriya) ishlab chiqqan va imtihon olinayotgan oliy ta’lim (fakultet), ilmiy-tadqiqot muassasasining ilmiy kengashi tasdiqlagan qo‘shimcha dastur asosida topshiriladi.

Qo‘shimcha dastur mazkur fan tarmog‘ining yangi bo‘limlarini hamda talabgor tadqiqotlarining yo‘nalishi bilan bog‘liq bo‘lgan qismlarni o‘z ichiga olishi, shuningdek, ushbu fan tarmog‘idagi yutuqlarni va eng yangi adabiyotni hisobga olishi lo zim. Ixtisoslik fanidan imtihon dasturining mazkur qismida talabgor tegishli fan tarmog‘i rivojining hozirgi ahvoli, muammolari va istiqbollarini, o‘tkazayotgan tadqiqotlarining o‘rni, yangiligi va ahamiyatini ko‘rsatishi kerak.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari har bir fan bo‘yicha oliy ta’lim yoki ilmiy-tadqiqot muassasasining rahbari tomonidan O‘zR OAK bilan kelishilgan holda bir yil muddatga tuziladi. Komissiya ilmiy darajaga ega bo‘lgan malakali ilmiy va ilmiy-pedagog xodimlardan iborat bo‘lgan besh – yetti nafar a’zodan, shu jumladan shu fan sohasi bo‘yicha fan doktori ilmiy darajasiga ega bo‘lgan raisdan iborat bo‘ladi. Komissiya raisidan tashqari komissiya a’zolaridan kamida ikki nafari fan doktori bo‘lishi lozim.

Chet tili bo‘yicha malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyasi chet tillar kafedralarining o‘qituvchilaridan (shundan kamida ikki nafari ilmiy darajaga ega bo‘lishi kerak) iborat bo‘lgan besh – yetti nafar a’zodan, shu jumladan talabgorning ixtisosligi bo‘yicha fan doktori ilmiy darajasiga ega bo‘lgan va tegishli chet tilida erkin gaplasha oladigan mutaxassisdan iborat tarkibda O‘zR OAK bilan kelishilgan holda bir yil mud datga tuziladi.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyalari, uning a’zolarining kamida to‘rt nafari, shu jumladan fan doktori ishtirok etayotgan bo‘lsa, imtihon olishga haqli.

Talabgorlar ro‘yxati buyruq bilan rasmiylashtirilib, jamoatchilikka e’lon qilinadi. Buyruqda malakaviy imtihonni o‘tkazish joyi va vaqti aniq ko‘rsatilishi kerak.

Malakaviy imtihonlar sessiyalar shaklida yiliga uch marta: fevral, may va noyabr oylarida belgilangan reja asosida qabul qilinadi.

Bir sessiya davomida talabgorga ko‘pi bilan ikkita malakaviy imtihonni topshirishga ruxsat beriladi.

Malakaviy imtihonlarni ekstern tarzida sessiya paytida topshirish masalasi malakaviy imtihonni qabul qiluvchi muassasa tomonidan hal etiladi.

Imtihon qabul qiladigan muassasa malakaviy imtihon qabul qilinishidan besh kun oldin talabgorlar ro‘yxatini, imtihon qabul qilish vaqti, joyi va komissiyaning tarkibiga doir ma’lumotlarni kuzatuv xati bilan birga O‘zR OAKga yuborishi zarur.

O‘zR OAKni xabardor qilmasdan malakaviy imtihonlarni olish man etiladi.

Malakaviy imtihonlarda imtihon o‘tkazilayotgan muassasaning tegishli kengashi a’zolari, muassasa direktori (rektor, boshliq), direktor o‘rinbosari (prorektor, boshliq o‘rinbosari), muassasa bo‘ysunuvchi vazirlik yoki idoraning vakillari qatnashishi mumkin.

O‘zR OAK malakaviy imtihonlarda qatnashish va uni nazorat qilish uchun o‘z vakillarini yuborishi mumkin. Malakaviy imtihonlar noxolis o‘tkazilgan taqdirda O‘zR OAK imtihon natijalarini bekor qiladi.

Malakaviy imtihonlar bilet bo‘yicha yozma va og‘zaki shakllarida o‘tkazilishi mumkin. Talabgor javob tayyorlash uchun imtihon varaqalaridan foydalanadi. Imtihon varaqalari imtihondan keyin bir yil davomida saqlab turiladi.

Talabgor bilet bo‘yicha savollarga imtihon komissiyasi a’zolari oldida javob beradi. Imtihon komissiyasi a’zolari talabgorga imtihon qabul qilinayotgan fan bo‘yicha qo‘shimcha savollar berishga haqlidirlar. Imtihon natijalari bo‘yicha komissiya a’zolarining har biri o‘z baxosini komissiya raisiga ma’lum qiladi. Komissiya raisi umumiy bahoni o‘rta arifmetik ravishda chiqaradi.

Talabgorning bilim darajasi 100 ballik tizimda butun sonlar bilan baholanadi. Bunda baholash “a’lo” (86 – 100), “yaxshi” (71 – 85), “qoniqarli” (55 – 70) va “qoniqarsiz” (0 – 54) ko‘rinishida bo‘ladi.

Ixtisoslik fani bo‘yicha malakaviy imtihon topshirayotganda talabgor dastur-minimum doirasida mustahkam, chuqur bilimlarini namoyish etgan taqdirdagina ijobiy baho qo‘yiladi.

Har bir talabgor uchun malakaviy imtihon bayonnomasi to‘ldirilib, unda talabgorga berilgan imtihon savollari yoziladi.

Malakaviy imtihon bayonnomasini imtihonda qatnashgan komissiya a’zolari imzolaydi, ularning ilmiy darajasi, ilmiy unvoni hamda Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar ixtisosliklari ro‘yxatiga muvofiq ixtisosligi ko‘rsatiladi.

Malakaviy imtihon bayonnomasi muassasa rahbari tomonidan tasdiqlanganidan keyin malakaviy imtihonlar topshirilgan joyda saqlanadi.

Har bir malakaviy imtihon topshirilganligi haqida guvohnoma beriladi.

Malakaviy imtihon topshirilganligi haqidagi guvohnoma besh yil davomida o‘z kuchini yo‘qotmaydi. Talabgorning dissertatsiyasi himoyasi malakaviy imtihonlar topshirilganligi haqidagi guvoxnomaning xaqiqiylik muddatida o‘tkazilishi lozim.

Agar talabgor uzrli sabab bilan imtihonga kelmasa, muassasa rahbari ruxsati bilan o‘rnatilgan tartibda O‘zR OAKni xabardor qilib, joriy sessiya davomida imtihon topshirishga qo‘yilishi mumkin.

Bir sessiya davomida malakaviy imtihonni takroran topshirishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Talabgor malakaviy imtihonni qabul qilish komissiyasining qarori ustidan joriy sessiya davomida muassasa rahbariga shikoyat yozish huquqiga ega. Muassasa rahbarining qarori uzil-kesil hisoblanadi.

Oliy ta’lim muassasalari rektorlariga, ilmiy-tadqiqot muassasalari rahbarlariga hamda ularning o‘rinbosarlariga (prorektorlariga) o‘z asosiy ish joylarida malakaviy imtihonlarni topshirishlariga ruxsat berilmaydi.

Malakaviy imtihonlar oldiga qo‘yilgan talablarga rioya qilinishi uchun imtihon o‘tkazayotgan muassasa rahbari va imtihon komissiyasi raisi ma’suldirlar.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish komissiyasining ishini O‘zR OAK hamda imtihon o‘tkazayotgan muassasaning rahbariyati nazorat qilib boradi.

Malakaviy imtihonlarni qabul qilish huquqi berilgan muassasalar imtihonlarning natijalari to‘g‘risida yiliga bir marta dekabr oyida O‘zR OAKga ma’lumot berishlari shart.